ကမ္ဘာပေါ်မှာ မြေသားဗိသုကာလက်ရာဖြင့် အကြီးဆုံးနဲ့ ရှေးအကျဆုံးမြို့ဖြစ်တဲ့ Jiaohe ရှေးဟောင်းမြို့တော်
Jiaohé ရှေးဟောင်းမြို့တော်交河故城Site of Yar City က တရုတ်နိုင်ငံ ရှင်းကျန်းဝီဂါကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ Gaochang ခရိုင် Turpan မြို့ အနောက်ဘက် ၁၁ ကီလိုမီတာခန့်အကွာ Yarzhi တောင်ကြားမှာ တည်ရှိပြီး ကမ္ဘာပေါ်မှာ မြေသားဗိသုကာလက်ရာဖြင့် အကြီးဆုံးနဲ့ ရှေးအကျဆုံးမြို့ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီနေရာက တရုတ်နိုင်ငံမှာ တည်ရှိဆဲဖြစ်တဲ့ အကြီးဆုံးနဲ့ အကောင်းဆုံး ထိန်းသိမ်းထားတဲ့ မြေသားဗိသုကာနေရာဖြစ်ပြီး ဟန်မင်းဆက်ရဲ့ မြို့ပြအပျက်အစီးများကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်တဲ့ တရုတ်နိုင်ငံက တစ်ခုတည်းသော ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်ဌာနတစ်ခုဖြစ်ကာ ရှေးဟောင်းမြို့များကို လေ့လာရန်အတွက် ကမ္ဘာ့တစ်ခုတည်းသော နမူနာပုံစံဖြစ်တယ်။
Jiaohé ရှေးဟောင်းမြို့က မြစ်ကြမ်းပြင်အထက် မီတာ 30 မြင့်တဲ့ မိုးမခသစ်ရွက်ပုံသဏ္ဍာန်ရှိ လှေကားထစ်ပေါ်မှာ တည်ဆောက်ထားတာဖြစ်ပြီး ဘက်ပေါင်းစုံကနေ မြစ်တွေ ဝန်းရံထားတယ်။ အလျား ၁၇၅၀ မီတာနဲ့ အမြင့်ဆုံးအကျယ်က ၃၀၀ မီတာရှိပြီး ဧရိယာ ၃၇.၆ ဟက်တာရှိတယ်လို့ဆိုပါတယ်။
ပိုးလမ်းမရဲ့ အရေးကြီးတဲ့ကုန်သွယ်ရေးစခန်းဖြစ်ခဲ့တဲ့ Jiaohé ရှေးဟောင်းမြို့တော်ရဲ့ သမိုင်းကြောင်းကို လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင် ဘီစီ ၂ ရာစုကနေစလို့ ခြေရာခံနိုင်မှာဖြစ်ပြီး တစ်ချိန်က အနောက်တိုင်းဒေသကြီးရှိ သုံးဆယ့်ခြောက်နိုင်ငံထဲမှ တစ်ခုဖြစ်တဲ့ 車師前國Cheshiqian တိုင်းပြည်ရဲ့ မြို့တော်ဖြစ်တယ်။
နောက်ပိုင်းမှာ Gaochang Kingdom (၄ ရာစုမှ ၇ ရာစု)၊ Tang Xizhou (၇ ရာစုမှ ၈ ရာစုအထိ)၊ Gaochang Uighur Kingdom (၉ ရာစုမှ ၁၃ ရာစုအထိ) စတဲ့အင်ပါယာတွေရဲ့လက်အောက်မှာ Jiaohe နယ်မြေ ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ အေဒီ ၆၄၀ မှာ Anxi ရဲ့မြို့တော်ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး Jiaohe မြို့ဟာ တစ်ချိန်က တန်အင်ပါယာအတွက် အရေးပါတဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး၊ စစ်ရေး၊ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးနဲ့ ဘာသာရေးဗဟိုချက် ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ၁၉၁၆ ခုနှစ်မှာတော့ Jiaohe မြို့ကို ပထမဆုံးအသုတ် နိုင်ငံတော် ဦးစားပေး ကာကွယ်သော ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်နေရာအဖြစ် နိုင်ငံတော်ကောင်စီက သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။
Jiaohe ရှေးဟောင်းမြို့တော်ရဲ့ အပျက်အစီးတွေအကြားမှာ မြို့နေရာ၊ Goubei သုသာန်နဲ့ Gouxi သုသာန်တို့ ပါဝင်ပြီး မြို့တွင်းနေရာ လူနေရပ်ကွက်၊ သိုလှောင်ရုံ၊ အစိုးရရုံးဧရိယာ၊ ကြီးမားတဲ့တရားရုံးဧရိယာ၊ ဘုရားကျောင်းဧရိယာ၊ သင်္ချိုင်းဧရိယာ အပါအဝင် ဖွဲ့စည်းပုံအပြင်အဆင်ဟာ ကျစ်ကျစ်လစ်လစ်နဲ့ စည်းစနစ်တကျစီစဉ်ထားတာ သပ်ရပ်ကောင်းမွန်လှတယ်။ မြို့အပြင်မှာ ဂျူးရှီဘုရင့်နိုင်ငံနဲ့ ဂျင်-ထန်မင်းဆက်များ (ဘီစီ ၂ ရာစုမှ ၈ ရာစုအထိ) ရှိပြီး ဧရိယာ ၂ စတုရန်းမိုင်အတွင်း ဖြန့်ကျက်ထားတဲ့ သုဿာန်များရှိတယ်။ ဘီစီ ၂ ရာစုမှ အေဒီ ၁၄ ရာစုအထိ ပိုးလမ်းမတစ်လျှောက်ရှိ တာပန်မြစ်ဝှမ်းရှိ အရေးကြီးတဲ့ မြို့လယ်မြို့ဖြစ်ပြီး Nearer Jushi ပြည်နယ်၊ Qocho ဘုရင့်နိုင်ငံနဲ့ အနောက်တိုင်းဒေသများက Uyghur Kingdom of Qocho တို့ရဲ့ ယဉ်ကျေးမှုများ တည်ရှိမှုနှင့် ဝိသေသလက္ခဏာများကို သက်သေပြလျက် ရှိပါတယ်။
၂၀၀၁ ခုနှစ်မှာ Jiaohe ရှေးဟောင်းမြို့တော်အနီးက Gouxi နှင့် Goubei သုဿာန်များနဲ့ Ya’er Lake Grottoes တို့ကို “Jiaohe Ancient City” အမျိုးသား အဓိက ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်များ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေး ယူနစ်အဖြစ် ပေါင်းစည်းခဲ့ပြီး ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာ Jiaohé ရှေးဟောင်းမြို့တော်交河故城Site of Yar City ကို ပိုးလမ်းမ၏ဗဟိုမြို့အဖြစ် UNESCO ကမ္ဘာ့ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်အဖြစ် ရွေးချယ်ခံခဲ့ရပါတယ်။
ဒီလိုသမိုင်းကြောင်းကြွယ်ဝပြီး နှစ်ပေါင်းထောင်ချီဖြတ်သန်းခဲ့တဲ့ ပိုးလမ်းမရဲ့သမိုင်းကြောင်း၊ မြေသားဗိသုကာလက်ရာဖြင့် အကြီးဆုံးနဲ့ ရှေးအကျဆုံးမြို့ကို လေ့လာဖို့အတွက် ရှင်းကျန်း Turpan မြို့က Jiaohé ရှေးဟောင်းမြို့တော်ဟာ အကောင်းဆုံးနေရာတစ်ခုဖြစ်မယ်ဆိုတာ အသေအချာပဲဖြစ်ပါတယ်။
ဘဦး
Original works by shin@PaukPhaw Network: http://www.paukphaw.org/2023/11/02/%e1%80%99%e1%80%bc%e1%80%b1%e1%80%9e%e1%80%ac%e1%80%b8%e1%80%97%e1%80%ad%e1%80%9e%e1%80%af%e1%80%80%e1%80%ac%e1%80%9c%e1%80%80%e1%80%ba%e1%80%9b%e1%80%ac%e1%80%96%e1%80%bc%e1%80%84%e1%80%b7%e1%80%baji/
WeChat PaukPhaw 
